AYDINLATMA TERİMLERİ
BALAST : Elektrikle çalışan gaz deşarjlı ampullerde kullanılırlar. Dalya formu, akım şiddeti, Voltaj gibi ampul için gerekli değerleri sağlamak ve ampulun stabil çalışması için bu değerleri korumakla yükümlüdürler. Floresan ampuller, HID (yüksek yoğunluklu deşarj) ampuller 2 elektrodun arasında elektrik akımı oluşması prensibiyle çalışırlar. Bu elektriksel oluşumun meydana gelmesi ile ilgili sorumlu elektriksel komponente Balast denir.
Balastlar kendi içerisinde 2 ana sınıfa ayrılırlar. Bunlar:
1- Elektromanyetik Balastlar
2- Elektronik Balastlar
olarak ifade edebiliriz.
1-) Elektromanyetik Balastlar : En eski ve geleneksel balast türleridir ve günümüzde geçerliliğini hızla kaybetmektedirler. Temelde bakır bobin, silisli sac gibi elementlerin biraraya gelmesiyle meydana gelirler ve genelde içerilerinde elektronik herhangi bir komponent barındırmayan sade bir yapıya sahiptirler.
Avantajları
1-) Maliyeti elektronik balastlara göre daha düşüktür.
2-) Harmonik üretmezler.
3-) Ömrü sonunda geri dönüşümü kolaydır.
Dezavantajları
1-) Düşük enerji verimliliği, yüksek kayıplar
2-) Kompanzasyon ihtiyacı (Endüktif Reaktif enerji tüketirler)
3-) 50-60 Hz aralığında çalışırlar, bu da saniyede 100-120 kez her ampulun kapanıp açma yapması demek olduğundan ampulde yüzle hissedilebilir bir kırpma efekti yaratırlar.
4-) Düşük frekansta çalışmalarının bir dezavantajıda "Stroskobik efekt" oluşturmalarıdır. Bu frekansın katlarında çalışan makinalarda veya düşen cisimlerde yüzde algılama yanılması oluşturabilir ve cismi sabit veya tersi yöne dönüyormuş yanılgısını oluşturabilirler.
5-) Değişken etmenler sonucu titreşim oluşturup ses yapabilirler.
6-) Yüksek ısı oluştururlar.
7-) Tavana monte edildikleri armatürlerle birlikte daha fazla ağırlık oluştururlar.
8-) Çoklu kullanımda (EMF) Elektromanyetik alan oluşturabilirler.
9-) Ampulden daha düşük lumen verimi alırlar.
2-) Elektronik Balastlar : Elektronik balastlar 1980' li yıllarda görünmeye başlamış ve ilerleyen yılları takiben populerliğini hızla arttırmışlardır. Elektronik balastlar kendi içerisinde Sıcak Ateşlemeli ve Soğuk Ateşlemeli olarak 2 ana kategoride incelenebilir.Sıcak ateşlemeli balastlar soğuk ateşlemeli olanlara göre daha gelişmiş olarak tabir edilirler ve ampulu ateşlemeden önce hatodları belirli bir süre ısıdıktan sonra ateşleme vasıtalarıyla ampul ömrünü ciddi oranlarda uzatma özelliğine sahiptirler. Elektronik Balastlar 20kHz ve üzeri yüksek frekanslarda çalışarak, manyetik balastlarda meydana gelen bir çok olumsuz sonucu geçersiz duruma getirmektedir.
Avantajları
1-) Yüksek enerji verimliliği, düşük kayıplar (%25 - %30 daha az enerji tüketirler. Dimmli sistemlerde %70' e varan tasarruflar mümkündür.
2-) Kompanzasyona ve ek kondansatör kullanımına ihtiyaç yoktur.
3-) 20 - 100 kHz aralığında çalışırlar. Çalışma esnasında (yüzü rahatsız edebilecek) ampulde kırpışma efekti ortaya çıkarmazlar.
4-) Yüksek frekansta çalışmalarının bir avantajı olarakta "Storoskobik Efekt" oluşturmazlar.
5-) Çalışma esnasında armatür içerisinde ses çıkarmaz ve titreşim yapmazlar.
6-) Fazla ısı oluşturmazlar.
7-) Ağırlık olarak hafiftirler. Sonuç olarak monte edildikleri yerlerde ağırlığın extra artmasına neden olmazlar.
8-) Elektromanyetik alan oluşturmazlar. (EMF)
9-) Ampulden alınan lümen verimi, yüksek verimli çalışmasından dolayı daha yüksektir.
10-) Sıcak ateşlemeli tipleri ampulun ömrünü ciddi oranda uzatır.
11-) Starter değişimi gerektirmezler.
12-) Servis maliyetleri düşüktür.
13-) Sebekedeki dalgalanmalardan etkilenmezler ve stabil ışık çıktısı sağlarlar.
14-) Hassas cihazların bulunduğu sistemlerde kullanılmak üzere Elektronik Balastların "Hormonik filtreleri" modüllerinde bulunmaktadır.
Dezavantajları
1-) Yüksek maliyet
2-) Arıza yapma oranları komplex elektronik yapılarından ötürü daha yüksektir. Ani voltaj değişimlerinden etkilenirler.Araştırmalar özel bir nedeni olmadan arızalanan elektronik balastların çoğunluğunun ilk 6 aylık kullanımda arıza çıkardığı, bu süreci atlatanlarında ömrünün 10 sene ve üzerine çıkabildiğini göstermektedir.
3-) Manyetik balastlara göre çok daha fazla materyal içerdiğinden ayrıştırılmaları güçtür ve geri dönüşümleri zordur.
4-) Yüksek frekansta çalışmalarının bir sonucu olarak bazı elektronik cihazlarla elektromanyetik etkileşim (interfrence) veya radyo frekansı oluşturabilirler.
5-) Toprak hattına küçük oranlarla da olsa bile akım kaçırabilir. Buda hassas sistemlerle çalıştırıldığında bazı olumsuz sonuçlar oluşturabilmektedir.
6-) Bağlı oldukları şebekelerde toplu kullanımda hatlı distarsiyon oluşturarak "Hormonik" meydana getirebilir ve aynı şebeke üzerindeki hassas elektronik cihazların çalışmalarını olumsuz yönde etkileyerek hata vermelerini veya çalışmalarını durdurmalarına sebep olabilirler.
DİMM EDİLEBİLİR ELEKTRONİK BALASTLAR
Elektronik balastların en verimli versiyonları dimm edilebilen balastlardır. Bu tip balastlar yüksek maliyetlerine karşın önemli ölçüde enerji kazanımı sağlayarak maliyetlerini kısa süre içerisinde Amorti edebilmektedirler. Dim edilebilir balastlar ışık seviyesini ayarlama işlevini frekans değiştirme suretiyle yerine getirirler.Bu balastların kullanımında özel geliştirilmiş varlık sensörleri ve ışık seviye sensörleri gibi yardımcı sensörlerle birlikte aydınlık ihtiyacını tesbit ederek karar verilen kontrol panelleri balast imalatçısı firmalar tarafından temin edilebilmekle birlikte, projeye uygun aydınlatma otomasyonu PLC otomasyon üniteleri ile yapılabilmektedirler. Bu şekilde esnek programlanabilen yüksek tasarruflu aydınlatma sistemleri oluşturulabilmektedir. Dimm edilebilir balastlar kendi içerilelerinde kullanılan teknolojilere ve standartlara göre çeşitlenebilmektedirler. Ana kategorilendirme olarak Analog ve Digital olarak açıklanabilir, açılım olarak aşağıdaki gibi sıralanabilmektedirler.
1.) 1-10V Dimm Edilebilir Balast : Özel bir dimmer ile kontrol edilebilir, adresleme özelliği yoktur. Kontaktörlerle birlikte kullanımda maksimum 50 balast tek bir dimmer ile kontrol edilebilir. En yaygın kullanılan kontrol yöntemlerinden biridir. Sinyal kablosu veya kutup yoktur, hatalı bağlantıyı önler.
2.) DALI (Digital Adressable Lighting Interface) : Adresleme özelliği ile her balast/armatür istenildiğinde bir diğerinden bağımsız olarak bilgisayar veya özel kontrol panelleri aracılığıyla kontrol edilebilmektedir. Önemli tüm balast imalatçılarının Desteklediği bir kontrol protokolüdür. Digital sinyaller aracılığıyla çalışırlar.
3.) SwitchDIMM : Ek kontrol ünitesi gerektirmezler, yaylı anahtarlar ile basit bir biçimde kontrol edilebilirler. Adresleme özellikleri yoktur.Bu sebeple komplex kontrol taleplerine uygun değildirler.Ayrıca montaj kolaylığı açısından da çok kullanımlıdır.
4.) DSI (Digital Serial Interface) : Kontrol sistemleriyle birlikte çalışabilir, digital olarak veri transferini kabul eder. Adresleme özelliği yoktur.Bilgisayar veya kontrol paneliyle kontrol edilebilir, yaygın kullanılan bir sistem değildir. Diğer kontrol sistemleri ile karşılaştırıldığında